ارزیابی عوامل موثر بر بهره وری بنگاه های اقتصادی خدمات مکانیزاسیون کشاورزی استان اصفهان

بنگاه های خدمات مکانیزاسیون کشاورزی شخصیت حقوقی یا حقیقی دارای مجموعه ای از ماشین ها، ادوات و تجهیزات کشاورزی است که به ارائه خدمات مکانیزه در فرایند تولیدات کشاورزی، در یک حوزه معین جغرافیایی می پردازد. با توجه به قابلیت های این بنگاه ها در ساماندهی منابع تولید، برای دستیابی به اهداف توسعه، این پژوهش کاربردی - پیمایشی با هدف کلی ارزیابی عوامل موثر بر بهره وری بنگاه های اقتصادی خدمات مکانیزاسیون کشاورزی، در استان اصفهان انجام شد. دو قشرِ بنگاه هایی که بیش از سه سال فعالیت داشته و در منطقه عمل آنها نوع دیگری از بنگاه ها نیز فعالیت می کرد و کشاورزان بهره مند از خدمات آنها، جامعه آماری پژوهش را تشکیل داده اند. تعداد 72 بنگاه فعال در 5 شهرستان استان در سال 1387، با توجه به خشکسالی های چند ساله اخیر تقلیل یافته، از 15 بنگاه دارای شرایط در سال 1388 تمام شماری به عمل آمد. به کمک فرمول کوکران تعداد نمونه مورد نیاز کشاورزان محاسبه و 116 نفر از مشتریان، متناسب با تعداد بهره مندان خدمات در یک سال اخیر بین بنگاه ها تسهیم و به صورت تصادفی انتخاب شده، از آنها مصاحبه و پرسش شد. برای جمع آوری اطلاعات میدانی از پرسشنامه های محقق ساخته ای که در مرحله آزمون اولیه، ضریب آلفای کرونباخ آنها 854/0 در پرسشنامه مدیران عامل و 881/0 در پرسشنامه کشاورزان، محاسبه شد، استفاده گردید. برای محاسبه بهره وری روش های گوناگونی, متاثر از تعاریف گوناگونی که از بهره وری شده است وجود دارد. در بسیاری از پژوهش ها به دلیل محاسبه پذیری آسان شاخص کارایی، یعنی ماحصل نسبت ستانده به نهاده، از آن برای محاسبه بهره وری استفاده کرده اند. کارایی در واقع به انجام درست کار ها مربوط می شود در حالی که بهره وری برهمین ویژگی با شرط آنکه کالاها یا خدمات تولید شده مورد نیاز بوده و نتایج حاصل از آن عادلانه و درست تولید و توزیع شده باشد تکیه دارد. به بیانی دیگر کارائی اثربخش، بهره وری است. اثربخشی درجه ی تحقق هدف های از پیش تعیین شده در هر سازمان است، که به صورت ساده آن را می توان تعیین هدف های درست و رسیدن به آنها دانست. بنابراین مقدار شاخص بهره وری در مجموع میزان اثربخشی و کارایی را در یک سازمان را نشان می دهد. یافته های پژوهش نشان می دهد اثر بخشی عملکرد این بنگاه ها در فرایند توسعه روستاهای منطقه، بیش از کارایی فنی و اقتصادی آنها بوده، وجود این بنگاه ها در تعدیل هزینه های مرتبط با اجاره ماشین آلات کشاورزی و دسترسی کشاورزان خرده پا به این ماشین ها و دسترسی بهره برداران به تکنولوژی های تازه، اثر ملموس داشته است. در مجموع بهره وری این بنگاه ها در سطحی پایین تر از متوسط بوده، متاثر از شخصیت حقوقی آنها نمی باشد. نتایج بیان گر آن است که از بین عوامل درون سازمانی، سابقه مدیریت مدیردر بنگاه، میزان هماهنگی او با شرکا یا هیات مدیره و مهارت های مدیریتی در اهمیت دادن به مشکلات کارکنان و واکنش به عملکرد آنها تاثیر مثبت و مستقیم در افزایش بهره وری بنگاه داشته است. از بعد برون سازمانی، بیشترین تاثیر منفی را به ترتیب سیاست ها و قوانین دولتی و پس از آن کاهش سطح زیر کشت بر بهره وری گذارده اند. دفعات بهره مندی از خدمات در سال، استفاده از طرح یک جا سازی کشت و کمترین فاصله قطعات بهره برداری از یکدیگر دارای تاثیر مثبت و مستقیم بر بهره وری بنگاه ها بوده اند.